Elektroenergetyczna Automatyka Zabezpieczeniowa (w skrócie EAZ) dzieli się na trzy działy: automatykę eliminacyjną, automatykę prewencyjną i automatykę restytucyjną.
Zadaniem automatyki eliminacyjnej jest niedopuszczenie do rozprzestrzeniania się skutków awarii poprzez szybkie i selektywne eliminowanie uszkodzonych fragmentów systemu elektroenergetycznego.
Równie ważne zadanie pełni automatyka prewencyjna, której rolą jest informowanie o zagrożeniach w normalnym stanie pracy systemu. Zagrożeniem może być zarówno przeciążenie poszczególnych elementów systemu, jak również brak zbilansowania mocy czynnej lub biernej w systemie. Trzeci rodzaj automatyki to automatyka restytucyjna, zadaniem której jest możliwe szybkie automatyczne zasilenie odbiorców po wyłączeniu uszkodzonego fragmentu systemu.
Podstawowe cechy automatyki zabezpieczeniowej to:
- niezawodność,
- selektywność (wybiórczość),
- szybkość działania,
- czułość działania.
Rozwój systemów elektroenergetycznych oraz konieczność spełnienia powyższych wymagań sprawia, że obecnie na EAZ należy patrzeć już nie pod kątem samych urządzeń zabezpieczeniowych i funkcji, jakie mają one spełniać, ale wręcz pod kątem całych systemów zabezpieczeń. Nie zawsze jest to zadanie łatwe. Prawidłowo zaprojektowany system zabezpieczeń pozwala na reagowanie na wszystkie możliwe zakłócenia tak, aby odpowiednio skonfigurowane urządzenia mogły niezawodnie podjąć działania naprawcze.
W Instytucie Energetyki prace dotyczące EAZ prowadzone są w Laboratorium Automatyki i Zabezpieczeń.
W Laboratorium Automatyki i Zabezpieczeń (EAZ) prowadzone są prace rozwojowe związane bezpośrednio z urządzeniami zabezpieczeniowymi – m.in.
- autorskie zabezpieczenie transformatorów, silników, generatorów i wszystkich nietypowych elementów takich jak silniki napędzane falownikiem, transformatory piecowe o głębokiej regulacji napięcia,
- sterowniki MiROD do automatyzacji punktów rozłącznikowych w głębi sieci średniego napięcia,
- testery zabezpieczeń (UTC-GT oraz DOK),
- badania dopuszczające do stosowania w energetyce różne zabezpieczenia.
Ponadto w Labolatorium wykonywane są prace koncepcyjne powyższych systemów zabezpieczeń zarówno dla dużych bloków generator-transformator, jak i dla całych sieci, na przykład przemysłowych lub miejskich, z uwzględnieniem wszystkich wspomnianych wymagań (selektywności, szybkości, koordynacji i rezerwowania). Ponieważ awarii niemal nigdy nie można przewidzieć, system zabezpieczeń powinien być na nią zawsze przygotowany.